Trzeba mieć na względzie, że zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Katalog dóbr osobistych jest otwarty, w związku z czym wyzwania współczesności mogą wpływać na jego systematycznego rozszerzanie.
Prokurator Generalny wniósł do Sądu Najwyższego skargę nadzwyczajną od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 9 grudnia 2021 r., który zasądził od Skarbu Państwa kwotę 30.000,00 złotych na rzecz mieszańca Rybnika za naruszenie jego dóbr osobistych z powodu zanieczyszczenia powietrza w tym mieście.
Okoliczności sprawy
W październiku 2015 r. powód wystąpił do Sądu Rejonowego w Rybniku o zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty 50.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, tj. prawa do życia w czystym środowisku, prawa do zdrowia, do swobodnego przemieszczania się, do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego oraz nietykalności mieszkania. Jak wskazano w pozwie, podstawą roszczenia było bezprawne zaniechanie podjęcia skutecznych działań przez władze publiczne w celu doprowadzenia jakości powietrza w Rybniku, w którym mężczyzna mieszka, do stanu zgodnego z prawem. Powód powołał się na znaczne przekroczenie norm jakości powietrza w sezonie grzewczym. Wskazał, że wówczas nasila się u niego m.in. podrażnienie gardła i spojówek, krząkanie, kaszel, jednak zaznaczył że nie leczy się, gdyż rzadko choruje. Podniósł, że musiał ograniczyć aktywność fizyczną na zewnątrz, a stan powietrza wywołuje u niego głęboką frustrację, wściekłość i obawy o życie. Nie może też w pełni korzystać ze swego domu, gdyż w kwestionowanym okresie nie może przewietrzyć domu z uwagi na wdzierający się smród.
Orzeczenia sądów
Sąd Rejonowy w Rybniku wyrokiem z dnia 30 maja 2018 r. oddalił powództwo uznając, że powód nie udowodnił naruszenia jego dóbr osobistych poza stwierdzeniem, że narażony jest na wiele schorzeń spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza.
Na skutek rozpoznania apelacji pełnomocnika powoda, Sąd Okręgowy w Gliwicach zmienił zaskarżony wyrok zasądzając na rzecz powoda kwotę 30.000,00 złotych, uznając że powód w wystarczający sposób wykazał, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, a także związek przyczynowo skutkowy pomiędzy naruszeniem dobra a bezprawnym zachowaniem pozwanego tj. państwa polskiego.
Brak szczegółowych ustaleń
Prokurator Generalny zaskarżając wyrok sądu okręgowego wskazał, że został on oparty na ogólnym stwierdzeniu o przekraczaniu norm zanieczyszczenia powietrza w Polsce i w Rybniku. Zaznaczył jednocześnie, że sąd nie ustalił, kiedy, gdzie i ewentualnie w jakim stopniu te normy były przekroczone. W szczególności nie ustalił, czy były przekroczone w miejscu zamieszkania powoda co, jak twierdził, zmusiło go do rezygnacji z aktywności fizycznej na „świeżym powietrzu”.
Nie wykazano realnego naruszenia zindywidualizowanych dóbr osobistych
W skardze podniesiono również, że powód nie wykazał, aby doszło do realnego naruszenia jego zindywidualizowanych dóbr osobistych. Zwrócono uwagę, że dochodził on w zasadzie roszczeń w związku z obawami o zdrowie, co nie jest dobrem osobistym. Zaznaczono, że powód nie udowodnił zagrożenia lub naruszenia zdrowia, gdyż nie przedłożył w tym zakresie żadnych dowodów, a sąd II instancji oparł się jedynie na jego twierdzeniach. Nie ustalono dopuszczalnych poziomów wskazanych przez powoda substancji szkodliwych, ani norm powietrza z powołaniem na właściwe akty prawne. Nie ustalono również substancji szkodliwych w powietrzu w miejscu korzystania z aktywności fizycznej mężczyzny. Podniesiono również, że okoliczności związane z pogorszeniem się samopoczucia powoda, nie zostały potwierdzone żadnymi dokumentami lekarskimi, a zeznania świadków w tym zakresie opierały się jedynie na relacjach przedstawionych przez powoda.
Realność naruszenia a subiektywne odczucie
Jak podniesiono w skardze, w sprawie nie wykazano, aby doszło do realnego naruszenia zindywidualizowanych dóbr osobistych powoda. Zdaniem Sądu przejawem takiego naruszenia miało być śledzenie informacji o zanieczyszczeniu powietrza, zakup urządzeń oczyszczających powietrze, uszczelnienie mieszkania, rezygnacja z aktywności na świeżym powietrzu czy z wietrzenia pomieszczeń. Wskazane zachowania w społecznym odczuciu nie świadczą o naruszeniu dóbr osobistych, a Sąd winien był oddzielić realność tego naruszenia od subiektywnych odczuć powoda.
W skardze zaznaczano, że Sąd nie dokonał oceny obiektywnego naruszenia dóbr osobistych ani nie ustalił rzetelnie stanu faktycznego w tym zakresie, a jedynie ustalił subiektywne odczucia powoda.
Według Prokuratora Generalnego zgłoszone przez powoda roszczenie jest bezzasadne, a co najmniej nieudowodnione. Dlatego Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w tym zakresie.
źródło: www.gov.pl
W zakresie problematyki cywilnej zapraszam do zapoznania się z artykułami:
- Czy na budowę altany potrzebne jest pozwolenie?
- Zasiedzenie nieruchomości – kiedy jest możliwe?
- Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
- Charakterystyka umowy spółki cywilnej
- Czym są prawa autorskie?
mec. Marek Szpak
