Podstawową przesłanką umożliwiającą skorzystanie z pełnomocnika z urzędu jest trudna sytuacja materialna. Jeśli bowiem strona udowodni, że nie ma realnej możliwości poniesienia kosztów związanych z reprezentacją, a udział fachowego pełnomocnika jest konieczny z uwagi na rodzaj sprawy, sąd podejmie decyzję o udzieleniu pomocy prawnej z urzędu.
Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 30 listopada 2012 roku, którym uwzględnione zostało roszczenie o zapłatę od pozwanego nieporadnego z uwagi na stan zdrowia. Sąd wydał wyrok mimo, że istniały uzasadnione wątpliwości co do ważności zawartej przez niego umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, która była podstawą zasądzonego roszczenia. Ponadto pozwany nie mógł skutecznie się bronić, gdyż sąd nie zapewnił mu pomocy profesjonalnego pełnomocnika, choć zgodnie z przepisami powinien to zrobić.
Okoliczności sprawy
W grudniu 2010 roku pozwany zawarł umowę abonencką z firmą świadczącą usługi telekomunikacyjne. Z uwagi na zaległości w regulowaniu opłat abonamentowych w kwietniu 2011 roku umowa została mu wypowiedziana, a mężczyznę wezwano do spłaty zadłużenia w kwocie przekraczającej 3.000,00 złotych. Wobec braku spłaty firma telekomunikacyjna w październiku 2012 roku skierowała powództwo do Sądu Rejonowego w Białymstoku. Tego samego miesiąca sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniając żądanie pozwu w całości.
W odpowiedzi na doręczone orzeczenie, pozwany skierował do sądu pismo, w którym wyjaśnił, że nie może uregulować zadłużenia z uwagi na swój stan zdrowia i całkowitą niezdolność do pracy. Pozwany załączył dokumentację z leczenia i stosowne orzeczenie ZUS. Pismo po uzupełnieniu braków formalnych sąd potraktował jako sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym.
Wyrok zasądzający roszczenie
Po przeprowadzonej rozprawie w dniu 30 listopada 2012 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku wydał wyrok, w którym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę przeszło 3.000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym i obciążył go kosztami procesu.
Wobec braku zaskarżenia wyrok ten uprawomocnił się, a od dnia 19 lutego 2013 roku z uwagi na nadaną na wniosek powoda klauzulę wykonalności, stanowi podstawę prowadzonego wobec pozwanego przez komornika postępowania egzekucyjnego.
Naruszenia prawa i konstytucyjnych zasad
Wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku zaskarżył Prokurator Generalny zarzucając mu rażące naruszenie konstytucyjnych zasad oraz chronionych konstytucyjnie wolności i praw człowieka i obywatela. Skarżący podniósł również rażące naruszenie przepisów prawa cywilnego procesowego.
Konsekwencją tych naruszeń było pozbawienie powoda prawa do sprawiedliwego rozpoznania sprawy przez sąd i wydanie wyroku uwzgledniającego powództwo w sytuacji, gdy przy rzetelnym zbadaniu wszystkich okoliczności, w szczególności załączonej przez pozwanego dokumentacji, prawdopodobnym było oddalenie powództwa z uwagi na nieważność zawartej przez pozwanego umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych.
Skarżący zauważył, że sąd nie pouczył pozwanego o celowości ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika procesowego koniecznego dla zapewnienia należytego prowadzenia sprawy i realizacji praw procesowych pozwanego nieporadnego z powodu choroby psychicznej. Jednocześnie skarżący zarzucił, że w zaistniałych okolicznościach sąd naruszając przepisy prawa procesowego, zaniechał dopuszczenia dowodu z opinii biegłego psychiatry na okoliczności dotyczące stanu pozwanego w chwili zawierania umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych.
Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Rejowego w Białymstoku
Sąd Najwyższy podzielając zasadność zarzutów zawartych w skardze nadzwyczajnej stwierdził, że Sąd orzekający w tej sprawie nie ustalił wszystkich okoliczności, które miały znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Podkreślił, że bez wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego samodzielnie przyjął, że stan zdrowia pozwanego pozwalał na podpisanie w sposób ważny umowy, jak i na samodzielne prowadzenie czynności podczas postępowania w niniejszej sprawie. Zdaniem Sądu Najwyższego w ustalonych okolicznościach faktycznych istniała potrzeba powołania biegłego, bowiem sąd działa jako specjalista jedynie w dziedzinie prawa. Istniała również konieczność ustanowienia dla pozwanego pełnomocnika z urzędu, by w zaistniałych okolicznościach mógł skutecznie się bronić.
Z uwagi na fakt, że wydanie zaskarżonego wyroku stanowiło wyraz rażącego naruszenia prawa procesowego oraz art. 2 i art. 45 Konstytucji RP Sąd Najwyższy uznał, że w obrocie prawnym nie może pozostawać orzeczenie wydane w takich okolicznościach, z tych też względów uchylił je do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Białymstoku.
źródło: www.gov.pl
W zakresie problematyki związanej z wierzytelnościami pieniężnymi zapraszam do zapoznania się z artykułami:
- Czym jest karuzela podatkowa?
- Naruszenie ochrony kredytobiorcy
- Zakres czynności komornika sądowego
- Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym
- Zasada ochrony zaufania obywateli do państwa w praktyce
- Krajowy Rejestr Zadłużonych – sprawdź swojego kontrahenta
- Sądowe wyjawienie majątku – sposób na niesfornych dłużników?
mec. Marek Szpak
