Będąc potencjalnym spadkobiercą, można złożyć oświadczenie spadkowe o trojakiej treści. Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego „Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.”
Na wstępie trzeba wskazać, że przedmiotowe oświadczenie spadkowe złożone może być w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. W praktyce chodzi o półroczny termin liczony od momentu dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. W myśl art. 1015 § 2 Kodeksu cywilnego brak złożonego oświadczenia należy poczytywać za przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Przedmiotowe oświadczenie może złożyć przed sądem lub przed notariuszem osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. W imieniu osób nieposiadających pełnej zdolności prawnej oświadczenie składają przedstawiciele ustawowi, w przeważającej mierze rodzice w imieniu swoich małoletnich dzieci.
Pierwsza z prawnie dopuszczalnych możliwości to przyjęcie spadku wprost. W tej sytuacji spadkobierca dziedziczy po zmarłym zarówno aktywa, jak i pasywa. Chodzi tu więc o majątek spadkowy oraz wszelkie niespłacone długi i zobowiązania. Innymi słowy, przyszły spadkobierca wstępuje w sytuację prawną spadkodawcy. Co ważne, w razie przyjęcia spadku wprost spadkobiercy odpowiadają za wszystkie długi spadkowe całym swoim majątkiem. To rozwiązanie jawi się jako korzystne i pożądane, jeżeli wiadomym jest, że spadkodawca pozostawił po sobie znaczny majątek, przy czym nie zostawił długów lub jeżeli przyszły spadkobierca ma zamiar i dobrowolnie chce spłacić wierzycieli zmarłego w całości.
Kolejną możliwością jest odrzucenie spadku. W konsekwencji potencjalny spadkobierca nie dziedziczy ani aktywów, ani pasywów. W myśl art. 1020 Kodeksu cywilnego „Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.” W jego miejsce wchodzą dalsi spadkobiercy. W przypadku dziedziczenia ustawowego udział spadkowy spadkobiercy, który złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku, przypada jego dzieciom. W przypadku małoletnich niezbędne jest postępowanie przed sądem rodzinnym i opiekuńczym w przedmiocie wyrażenia zastępczej zgody przekraczającej zakres zwykłego zarządu, tj. odrzucenie spadku w imieniu małoletniego przez przedstawicieli ustawowych.
W trzeciej kolejności możliwym jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W rezultacie spadkobierca odpowiada za długi, które spoczywały na spadkodawcy, do wysokości wartości aktywów wchodzących w jego majątek. Taki sposób przyjęcia spadku odpowiedni jest w sytuacji, gdy majątek spadkodawcy obciążony był co prawda zobowiązaniami wobec wierzycieli, np. nieubezpieczonym kredytem czy innymi zadłużeniami, jednak aktywa przedstawiają wartość znacznie wyższą. Forma przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza pozwala zapobiec konieczności spłacania wyższej sumy niż otrzymana po spieniężeniu aktywów spadkowych. Wierzyciele spadkodawcy mogą zaspokoić swoje roszczenia do wartości składników majątku, które pochodzą ze spadku. Jest to zatem droga bezpieczna dla przyszłych spadkobierców. Jak wspomniałem wyżej, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Poczytywać to należy więc za rozwiązanie domniemane w myśl przepisów, a więc obowiązujące przy bierności przyszłego spadkobiercy. Więcej o spisie inwentarza można poczytać w innym wpisie na blogu kancelarii – https://kancelariaszpak.pl/masa-spadkowa-w-jaki-sposob-skutecznie-ustalic-majatek-spadkowy/
Po więcej porad z zakresu prawa spadkowego serdecznie zapraszam pod numerem telefonu 608 499 096 lub adresem mailowym biuro@kancelariaszpak.pl.
r. pr. Marek Szpak
.
