Odsetki ustawowe to koszty, które są naliczane w sytuacji przekroczenia terminu płatności. Nie tylko zmuszają one dłużnika do szybszej zapłaty, ale też są swego rodzaju rekompensatą dla osoby, której ktoś jest dłużny. Egzekwowanie odsetek za opóźnienie jest standardową praktyką, która wynika wprost z przepisów prawa.
W jednej ze spraw w styczniu 2003 roku mieszkanka Gdańska zawarła umowę pożyczki na cele konsumenckie w kwocie 10.000,00 złotych z podmiotem profesjonalnie zajmującym się działalnością finansową. Pożyczka ta była oprocentowana wg zmiennej stopy procentowej, wynoszącej w dniu zawarcia umowy 14% w skali roku. Mocą umowy, kobieta zobowiązała się do dokonania spłaty pożyczki wraz z należnymi odsetkami w 60 miesięcznych ratach. Koszt całkowity kredytu przekroczył 4.000,00 złotych. Jednocześnie w umowie zastrzeżono, że w sytuacji nieterminowych spłat, pożyczkobiorca zobowiązuje się do zapłaty odsetek od niespłaconego kapitału wg stopy procentowej obowiązującej w danym okresie dla kredytów przeterminowanych, wynoszących na dzień zawarcia umowy 50%. Zabezpieczeniem zobowiązania był weksel in blanco oraz bezterminowe poręczenie złożone przez dwie osoby, które solidarnie zobowiązały się do spłaty należności wraz z odsetkami i kosztami dodatkowymi w przypadku niewykonania umowy przez pożyczkobiorczynię.
Żądanie pozwu i nakaz zapłaty
Z uwagi na nierealizowanie spłat oraz brak reakcji poręczycieli na informacje o powstałych zaległościach, podmiot finansowy w październiku 2003 roku wypowiedział umowę. Łączna wysokość niespłaconych należności przekroczyła 10.000,00 złotych. Następca prawny kredytodawcy w marcu 2004 roku skierował wobec pożyczkobiorczyni oraz poręczycieli pozew o zapłatę zaległej należności wraz z odsetkami umownymi w wysokości 50% od kwoty niespłaconego kapitału oraz odsetkami ustawowymi.
Nakazem zapłaty z dnia 28 kwietnia 2004 roku, wydanym w postępowaniu upominawczym, Sąd Rejonowy w Gdańsku, wszystkie trzy osoby pozwane zobowiązał do solidarnej spłaty żądanej pozwem kwoty wraz z odsetkami umownymi w wysokości 50% w stosunku rocznym od kwoty ponad 9.000,00 złotych niespłaconego kapitału.
Drastyczne konsekwencje dla pozwanych
Wobec niewniesienia sprzeciwu, nakaz ten uprawomocnił się co do dwóch osób. Trzecia z pozwanych orzeczenie zaskarżyła. W jej przypadku nakaz zapłaty został uchylony, a ostatecznie sprawę rozstrzygnął Sąd Rejonowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2004 roku, orzekając w zasadzie w sposób tożsamy jak w prawomocnym nakazie zapłaty z kwietnia 2004 roku, wskazując na obowiązek dokonania solidarnej spłaty zadłużenia wraz z 50% odsetkami umownymi od kwoty niespłaconego kapitału.
Prawomocne orzeczenia zaopatrzone w klauzulę wykonalności stały się podstawą do egzekucji komorniczej, którą zainicjował wierzyciel. W jej toku od pozwanych wyegzekwowano i przekazano na rzecz wierzyciela łączną kwotę ponad 61.000,00 złotych. W związku z powyższym jedna z poręczycielek ogłosiła upadłość konsumencką.
Sąd Najwyższy zbada sprawę
Z uwagi na konieczność zapewnienia zgodności orzeczeń sądowych z zasadą demokratycznego państwa prawnego, wobec stwierdzonych naruszeń, Zastępca Prokuratora Generalnego skierował do Sądu Najwyższego dwie skargi nadzwyczajne, zarzucając obu orzeczeniom Sądu Rejonowego w Gdańsku tj. z dnia 28 kwietna 2004 roku oraz z dnia 26 sierpnia 2004 roku, naruszenie określonych w Konstytucji RP zasad, w tym zasady zaufania jednostki do państwa i jego organów, bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa oraz określonego w art. 45 ust 1 prawa do sądu, a także rażące naruszenia prawa materialnego i procesowego.
Zdaniem skarżącego, wydanie zakwestionowanych orzeczeń, zgodnie z żądaniem powoda, zasądzających odsetki umowne za nieterminową spłatę w skali 50% w skali roku, było sprzeczne z celem i „naturą” umowy pożyczki, a także z zasadami współżycia społecznego.
Jak podkreślił skarżący, sąd orzekający uznał, że umowa pożyczki jest w całości ważna, mimo że z treści jej postanowień, dotyczących odsetek umownych o ewidentnie lichwiarskim charakterze oraz załączonych do pozwu dokumentów wprost wynikało, że roszczenie powoda, wywodzone na podstawie nieważnej umowy było oczywiście bezzasadne w tym zakresie jako sprzeczne z przepisami prawa (bezwzględnie obowiązującym art. 3531k.c.) oraz zasadami współżycia społecznego. Sąd orzekający tym samym naruszył zasadę zaufania obywatela do państwa, godząc w bezpieczeństwo prawne pozwanych.
Jak zauważono w skardze, celem umowy nie może być nadmierne wzbogacenie po stronie pożyczkodawcy i faktyczne doprowadzenie pożyczkobiorcy do pozbawienia go jakiejkolwiek możliwości spłaty zadłużenia. Określone w umowie obciążenie, które dotknęło również poręczycieli okazało się w skutkach dla nich rujnujące z uwagi na prowadzone nadal wobec nich postepowanie egzekucyjne. Pozwane zostały zobowiązane do spłaty kwoty, która przy uwzględnieniu nieważności zapisów dotyczących wysokości odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, mogła doprowadzić do redukcji zobowiązania. Sąd Rejonowy w Gdańsku zaniechał zbadania zasadności żądania pozwu z przedstawionym przez powoda materiałem dowodowym i wydał orzeczenia rażąco niesprawiedliwe i niemożliwe do zaakceptowania.
W tym stanie rzeczy Zastępca Prokuratora Generalnego wniósł o uchylenie obu zakwestionowanych orzeczeń i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gdańsku, a także o wstrzymanie egzekucji komorniczej do czasu zakończenia postępowania ze skargi nadzwyczajnej.
źródło: www.gov.pl
W zakresie problematyki związanej z wierzytelnościami pieniężnymi zapraszam do zapoznania się z artykułami:
- Czym jest weksel?
- Czym jest pętla zadłużenia?
- Czym jest klauzula inflacyjna?
- Czym jest zmowa przetargowa?
- Niedozwolone postanowienia umowne
- Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym
- Lawinowy wzrost zadłużenia – jak go uniknąć?
- Czy ugoda może ulegać ograniczeniom przez sąd?
- Krajowy Rejestr Zadłużonych – sprawdź swojego kontrahenta
- Sądowe wyjawienie majątku – sposób na niesfornych dłużników?
mec. Marek Szpak
