Zgodnie z art. 3531 K.c. „Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.” Czy wskazana wyżej zasada swobody umów doznaje ograniczeń?
Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie i uchylił zaskarżone orzeczenie, które sankcjonowało niedozwolone, lichwiarskie odsetki. Jedocześnie Sąd Najwyższy przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Umowa pożyczki
Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 16 listopada 2011 r. nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym orzekł, że pożyczkobiorca w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu winien zapłacić bankowi kwotę ponad 30.000,00 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości 59,75% w skali roku od kwoty ponad 8.000,00 zł. Wobec braku zaskarżenia orzeczenia, nakaz zapłaty uprawomocnił się.
Zobowiązanie mężczyzny wynikało z umowy pożyczki gotówkowej zawartej w dniu 30 listopada 2005 r. pomiędzy nim, a wrocławskim oddziałem banku. Pożyczkobiorcy udzielona została pożyczka pieniężna w kwocie 7.500,00 zł z trzyletnim terminem jej spłaty. Z umowy wynikało, że w przypadku braku spłaty w wyznaczonym terminie, pożyczkobiorca zapłaci karne odsetki w wysokości 59,75% w skali roku.
Skarga nadzwyczajna
Prokurator Generalny ocenił, że wywiedzenie skargi nadzwyczajnej od nakazu zapłaty lubelskiego sądu jest konieczne dla zapewnienia zgodności orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Skarżący podniósł, że usankcjonowanie nakazem zapłaty żądania kwot całkowicie nieproporcjonalnych do wysokości udzielonej pożyczki jest sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości.
Ówczesny stan prawny
Sąd Najwyższy podzielił argumentację Prokuratora Generalnego zawartą w skardze, w tym że przepisy kodeksu cywilnego w okresie, w którym bank postanowił skorzystać z wysokich odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, nie zawierały ograniczenia procentowego lub kwotowego odsetek maksymalnych. Przeciwdziałaniu zastrzegania zbyt wysokich odsetek służył wówczas art. 58 § 2 k.c., który pozwalał uznać zbyt wygórowane odsetki jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy podzielił również argumentację zawartą w skardze nadzwyczajnej wskazującą na to, że pomimo braku w tamtym czasie przepisów prawa określających maksymalną wysokość odsetek, nie mogły one być ustawiane w sposób całkowicie dowolny. Przyznał rację Prokuratorowi Generalnemu, że treść wprowadzonego w życie w 2006 r. art. 359 k.c. winna stanowić wskazówkę dla oceny czy poziom odsetek ustalonych w okresie przed wejściem w życie przepisów o odsetkach maksymalnych mieści się w granicach dozwolonej swobody umów.
Niedozwolone odsetki
Sąd Najwyższy zgodził się również z podniesionym w skardze argumentem, że określone w umowie obciążenie pożyczkobiorcy – niemal 60% odsetek w skali rocznej – w skutkach musiało się okazać dla pożyczkobiorcy rujnujące, pożyczkodawcy natomiast miało przysporzyć korzyści nie dających się uzasadnić żadnymi racjami. Miało zatem lichwiarski charakter i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy podzielił również argumentację Prokuratora Generalnego, w zakresie w jakim wskazał, że umowa winna zostać uznana za nieważną w zakresie dotyczącym wysokości odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia, na co zwrócił uwagę uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Lublin – Zachód w Lublinie.
źródło: www.gov.pl
W zakresie problematyki cywilnej zapraszam do zapoznania się z artykułami:
- Zakres czynności komornika sądowego
- Rozwód bez orzekania o winie
- Charakterystyka umowy spółki cywilnej
- Jak egzekwować wykonywanie orzeczenia o kontaktach z małoletnim?
- Dyspozycja z konta bankowego na wypadek śmierci
- Konsumencki charakter umowy kredytu hipotecznego
mec. Marek Szpak
