Kurator spadku powoływany jest przez sąd w przypadku, gdy spadek nie został objęty przez żadnego ze spadkobierców. Do zadań kuratora spadku należy przede wszystkim odnalezienie spadkobierców i poinformowanie ich o toczącym się postępowaniu spadkowym.
W jednej ze spraw Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego i uchylił postanowienie Sądu Rejonowego dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie z dnia 22 grudnia 2020 roku, zezwalającego kuratorowi spadku na sprzedaż udziału w nieruchomości za rażąco niską cenę.
Okoliczności sprawy
Sprawa objęta skargą nadzwyczajną dotyczy udziału w kamienicy położonej w centrum Krakowa. Jej współwłaścicielem w ¼ części był zmarły w 1957 roku mieszkaniec Krakowa, po którym spadek nie został objęty. Na wniosek Gminy Miejskiej Kraków, która zarządzała nieruchomością, sąd ustanowił kuratora spadku nieobjętego, który przejął zarząd nad przedmiotową nieruchomością. Obowiązkiem kuratora spadku było też podjęcie niezbędnych działań w celu ustalenia kręgu spadkobierców. W składanych sądowi cyklicznych sprawozdaniach kurator spadku informował o złym stanie technicznym kamienicy, wskazywał na szereg prac remontowych, które w budynku zostały przeprowadzone, a także o pracach realizowanych przez firmę świadczącą usługi hotelowe z jej zasobów w ramach zawartych umów najmu w kilku lokalach i częściach wspólnych budynku.
Wniosek kuratora o sprzedaż udziału
W dniu 6 sierpnia 2020 roku kurator spadku skierował do sądu wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd nad masą spadkową, poprzez wyrażenie zgody na sprzedaż udziału w ¼ części nieruchomości na rzecz wyłonionego przez niego podmiotu i za cenę ustaloną w oparciu o operat szacunkowy sporządzony na zlecenie tegoż kuratora przez rzeczoznawcę majątkowego. Zgodnie z przedstawionym oszacowaniem nieruchomość wyceniona została na 473.000,00 złotych, zaś część objętą wnioskiem kuratora na 118.250,00 złotych
We wniosku kurator wskazywał na bardzo zły stan techniczny nieruchomości, grożący katastrofą budowlaną konkludując, że niezbędny jest kompleksowy remont budynku, na który pozostali współwłaściciele nie posiadają środków finansowych, a z kolei brak możliwości przywrócenia nieruchomości do należytego stanu technicznego naraża inne osoby, które potencjalnie mogą doznać szkody, jak też jego na odpowiedzialność względem nadzoru budowlanego. Kurator przedstawił również sądowi pisemne oświadczenia części ustalonych spadkobierców, którzy w nich wyrazili zgodę na sprzedaż udziału w nieruchomości.
Orzeczenie sądu
Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2020 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie zezwolił kuratorowi na sprzedaż udziału wynoszącego ¼ w nieruchomości za kwotę 118.250,00 zł i zobowiązał kuratora do złożenia tej kwoty do depozytu sądowego. Decyzja w tym zakresie stała się prawomocna.
Sąd nie zweryfikował wyceny nieruchomości
Powyższe postanowienie w całości zaskarżył Prokurator Generalny zarzucając naruszenie konstytucyjnych zasad: ochrony zaufania obywateli do państwa i bezpieczeństwa prawnego, naruszenie prawa do odpowiednio ukształtowanej procedury i konstytucyjnego prawa do własności, a także rażące naruszenie prawa procesowego.
Skarżący podniósł, że wydanie orzeczenia zezwalającego kuratorowi spadku na zbycie 1/4 udziału w wielorodzinnym budynku usytuowanym w centrum Krakowa za rażąco niską kwotę, bez udziału w rozpoznaniu sprawy wszystkich potencjalnych spadkobierców właściciela tej nieruchomości, pozostaje w sprzeczności z zasadą sprawiedliwości społecznej. Zauważono, że podstawowym obowiązkiem kuratora spadku było poszukiwanie spadkobierców zarządzanego przez niego spadku i podejmowanie działań zmierzających do zachowania spadku w stanie nieuszczuplonym, a sprzedaż udziału zważywszy na rażąco niską cenę bez wątpienia zmierzało do uszczuplenia masy spadkowej.
Skarżący podkreślił, że sąd bezkrytycznie przyjął przedłożony przez kuratora spadku operat szacunkowy, w którym wartość nieruchomości nawet przy uwzględnieniu złego stanu technicznego budynku nie odpowiadała realiom rynkowym, a dodatkowo pozostawała w sprzeczności z uprzednio składanymi informacjami dotyczącymi zrealizowanych w budynku prac remontowych czego nie zweryfikowano.
Orzeczenie wydane w oparciu o pisemne zgody uczestników
Zauważono jednocześnie, że kurator spadku nie przedstawił sądowi żadnych konkretnych działań wskazujących na poszukiwanie spadkobierców, a sąd orzekający przed wydaniem orzeczenia zezwalającego na sprzedaż udziału, mimo że powinien czuwać nad prawidłowością wykonywanych przez kuratora czynności, a w przypadku braku jego aktywności, z urzędu inicjować stosowne czynności, zaniechał wezwania do udziału w postępowaniu następców prawnych siostry spadkodawcy, którzy niewątpliwie w tej sprawie posiadali interes prawny.
Sąd pominął również obowiązkowe w tym wypadku sporządzenie spisu inwentarza (art.666 § 2 k.p.c.), a swoje rozstrzygnięcie oparł na kserokopiach pism przedłożonych przez kuratora spadku zawierających rzekome zgody na zbycie udziału. W ten sposób, jak wywodził skarżący spadkobiercy mężczyzny pozbawieni zostali możliwości wyłącznego dysponowania prawem własności tej nieruchomości, a zaskarżone postanowienie nie uwzględniło konstytucyjnego prawa ochrony własności oraz prawa dziedziczenia.
Orzeczenie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy podzielając argumentację zawartą w skardze nadzwyczajnej, uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie.
Uzasadniając swą decyzję Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd orzekający winien był zachować większą ostrożność dając wiarę fragmentarycznej dokumentacji, prywatnym operatom, niepełnym sprawozdaniom finansowym czy innym pisemnym oświadczeniom, zwłaszcza gdy możliwe było zasięgnięcie opinii biegłego rzeczoznawcy i odebranie zeznań od uczestników postępowania. Uchybienia te skutkowały sprzecznością istotnych ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym, a w konsekwencji wydaniem orzeczenia naruszającego zasadę sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy oraz prawo własności i innych praw majątkowych, godząc w podstawowe zasady sprawiedliwości społecznej.
Akt oskarżenia wobec kuratora spadku i innych osób
W styczniu 2023 r. Prokuratura Regionalna w Krakowie informowała o akcie oskarżenia dotyczącym doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci sprzedaży udziałów w kamienicy położonej w Krakowie.
źródło: www.gov.pl
W zakresie problematyki związanej z wierzytelnościami pieniężnymi zapraszam do zapoznania się z artykułami:
- Czym jest kara umowna?
- Postanowienie spadkowe
- Czym jest pętla zadłużenia?
- Czym jest klauzula inflacyjna?
- Niedozwolone postanowienia umowne
- Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym
- Krajowy Rejestr Zadłużonych – sprawdź swojego kontrahenta
- Sądowe wyjawienie majątku – sposób na niesfornych dłużników?
mec. Marek Szpak
