Przyjmuje się, że odsetki stanowią koszt, który jest naliczany za używanie pożyczonego kapitału. Zgodnie z art. 359 § 1 Kodeksu cywilnego „Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.” Czy istnieją ograniczenia w ustalaniu wysokości odsetek?
W jednej ze spraw Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Bytomiu w dniu 30 sierpnia 2006 roku, związanego z pożyczką mającą niedozwolony, „lichwiarski” charakter. Sąd uchylił zaskarżony nakaz zapłaty i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Okoliczności sprawy
W dniu 21 marca 2006 roku pozwany zawarł umowę o pośrednictwo finansowe, na podstawie której zleceniobiorca zobowiązał się do podjęcia działań prowadzących do zawarcia przez pozwanego umowy o pożyczkę gotówkową. Strony ustaliły wynagrodzenie zleceniobiorcy w wysokości 500,00 złotych oraz odsetki umowne w wysokości 20,00 złotych za każdy dzień opóźnienia w przypadku nieuiszczenia przez pozwanego płatności w terminie.
Pozwany nie uregulował należności w terminie, a w dniu 24 sierpnia 2006 roku doszło do sprzedaży wierzytelności na rzecz innego podmiotu. Nowy wierzyciel złożył pozew do Sądu Rejonowego w Bytomiu o zapłatę. Nakazem zapłaty z dnia 30 sierpnia 2006 roku Sąd nakazał pozwanemu zapłatę kwoty 500,00 złotych wraz z umownymi odsetkami. Z nakazu wynikała powinność zapłaty odsetek w wysokości 1460 % w skali roku. Orzeczenie uprawomocniło się wobec jego nie zaskarżenia.
Po uzyskaniu klauzuli wykonalności, wierzyciel skierował tytuł wykonawczy do postępowania egzekucyjnego.
Przepisy o maksymalnej wysokości odsetek
Zaznaczyć należy, że w dniu 20 lutego 2006 roku w życie weszły przepisy art. 359 § 21 § 22 i § 23 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie mogła w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). Jeżeli natomiast wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekraczała wysokość odsetek maksymalnych, należały się jedynie odsetki maksymalne. Ponadto ze wskazanych przepisów wynika, że postanowienia umowne nie mogły wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych. Kwestionowana umowa o pośrednictwo finansowe, zawarta została w dniu 21 marca 2006 roku, a zatem już w czasie obowiązywania ww. przepisów.
Brak ochrony konsumenta
Rozstrzygający sprawę Sąd Najwyższy, podzielił argumentację zawartą w skardze nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego. Podkreślił, że nie zbadanie przez sąd abuzywnego charakteru postanowień umownych, jak również zgodności jej postanowień z zasadami współżycia społecznego, należy uznać za naruszenie normy zawartej w art. 76 Konstytucji RP.
Postanowienia umowne o „lichwiarskim” charakterze
Zgadzając się z argumentacją Prokuratora Generalnego, Sąd wskazał, że w sprawie doszło do rażącego naruszenia prawa materialnego. Podkreślił, że niezastosowanie przez Sąd przepisów, w których określono wysokość odsetek maksymalnych i skutek zastrzeżenia w umowie odsetek przekraczających tę wysokość stanowi oczywiste naruszenie prawa. Podkreślił również, że opisane, oczywiste naruszenie doniosłych systemowo unormowań prawnych doprowadziło dodatkowo do dotkliwych skutków społecznych. Zaznaczył, że Sąd błędnie nie zastosował obowiązującej normy prawnej o charakterze bezwzględnie wiążącym. Skutkiem tego pozwany ma dług, którego łączna wysokość przekroczyła ponad 200 razy wartość otrzymanego świadczenia.
źródło: www.gov.pl
W zakresie problematyki cywilnej zapraszam do zapoznania się z artykułami:
- Zakres czynności komornika sądowego
- Rozwód bez orzekania o winie
- Charakterystyka umowy spółki cywilnej
- Jak egzekwować wykonywanie orzeczenia o kontaktach z małoletnim?
- Kiedy należny jest czynsz najmu lokalu mieszkalnego?
- Dyspozycja z konta bankowego na wypadek śmierci
mec. Marek Szpak
