Kilkadziesiąt lat temu książeczka mieszkaniowa była jednym z instrumentów pozwalających na gromadzenie oszczędności. Ten instrument finansowy służył do odkładania środków pieniężnych, z których możliwe było pokrywanie ważnych wydatków mieszkaniowych. Rachunki przypisane do książeczek były zarejestrowane w kasach oszczędnościowych. Jaki wpływ miała hiperinflacja w latach 90. XX wieku na realną wartość kwoty zgormadzonej na książeczce?
Problematykę książeczek mieszkaniowych reguluje ustawa z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych. W myśl wskazanej ustawy istnieje obowiązek rejestracji książeczek mieszkaniowych. Przedmiotowej rejestracji można dokonać w dowolnym oddziale banku. Niezbędne jest fizyczne dostarczenie książeczki do placówki banku oraz wypełnienie stosownego wniosku. Zarejestrowanie książeczki otwiera drogę do jej zlikwidowania. Do dnia 31 grudnia 2022 r. można to zrobić na preferencyjnych warunkach. Likwidacja daje możliwość uzyskania premii gwarancyjnej. Premia gwarancyjna jest wyliczana na podstawie ceny za metr kwadratowy w budownictwie mieszkaniowym, którą co kwartał publikuje Główny Urząd Statystyczny. Według tych danych wysokość premii gwarancyjnej z książeczki mieszkaniowej może wynosić ok. 9.000-10.000 zł. Cele mieszkaniowe uprawniające do premii gwarancyjnej to:
- uzyskanie spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej;
- nabycie, w drodze zakupu, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, pod warunkiem że prawo własności wynosi co najmniej 1/4;
- nabycie, w drodze zakupu lub zamiany, własności lokalu mieszkalnego, stanowiącego odrębną nieruchomość, lub domu jednorodzinnego, pod warunkiem że prawo własności wynosić co najmniej 1/4;
- przystąpienie do użytkowania wybudowanego własnego domu jednorodzinnego;
- uzyskanie własności domu jednorodzinnego lub odrębnej własności lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym, w związku z wykonaniem umowy zobowiązującej właściciela gruntu do wybudowania na tym gruncie domu jednorodzinnego lub budynku wielorodzinnego bądź w związku z budową budynku wielorodzinnego na gruncie stanowiącym własność właściciela książeczki mieszkaniowej;
- uzyskanie odrębnej własności lokalu mieszkalnego powstałego w drodze przebudowy, nadbudowy lub rozbudowy budynku mieszkalnego, bądź pomieszczeń niemieszkalnych;
- uzyskanie własności domu jednorodzinnego lub odrębnej własności lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym, wybudowanym przez spółdzielnię mieszkaniową w celu przeniesienia na jej członków własności domów jednorodzinnych lub lokali mieszkalnych w budynku wielorodzinnym;
- wpłacenie kaucji zabezpieczającej pokrycie należności z tytułu najmu lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym, w wysokości przekraczającej 3 proc. wartości odtworzeniowej lokalu, wybudowanego przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie wniosków o kredyt złożonych do 30 września 2009 r. lub w ramach realizacji rządowego programu popierania budownictwa mieszkaniowego;
- zapłata części ceny mieszkania najmowanego na podstawie umowy najmu instytucjonalnego z dojściem do własności w łącznej równowartości nie niższej niż 3% wartości odtworzeniowej lokalu (uprawnienie do likwidacji książeczki i uzyskania premii będzie przysługiwało po upłynięciu co najmniej 12 miesięcy umowy najmu instytucjonalnego mieszkania);
- dokonanie wpłaty na podstawie umowy w sprawie partycypacji, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego w wysokości nie niższej niż 10 proc. ostatecznych kosztów budowy przypadających na dany lokal mieszkalny;
- całkowita spłata zadłużenia obciążającego lokal właściciela książeczki mieszkaniowej powstałego w związku z kredytem;
- wymiana okien, montaż, wymiana lub modernizacja instalacji gazowej, instalacji elektrycznej lub instalacji wodno-kanalizacyjnej w lokalu mieszkalnym lub domu jednorodzinnym, którego właścicielem jest właściciel książeczki mieszkaniowej lub do którego przysługuje mu spółdzielcze prawo do lokalu lub domu jednorodzinnego;
- realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, którego właścicielem jest właściciel książeczki mieszkaniowej lub do którego właścicielowi książeczki przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu lub domu jednorodzinnego, pod warunkiem że kwota wydatków brutto na materiały budowlane, urządzenia lub usługi związane z realizacją tego przedsięwzięcia nie jest niższa niż 6 tys. zł (wykaz wydatków określony jest w rozporządzeniu Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wykazu rodzajów materiałów budowlanych; urządzeń i usług związanych z realizacją przedsięwzięć termomodernizacyjnych);
- dokonanie przez właściciela książeczki mieszkaniowej wpłaty na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni mieszkaniowej kwoty należnej za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o likwidację książeczki, pod warunkiem, że kwota wydatków wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni mieszkaniowej poniesionych w okresie 24 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o likwidację książeczki na remont części wspólnych budynku, w którym znajduje się lokal mieszkalny, z tytułu posiadania którego powstał obowiązek świadczeń na fundusz remontowy – w części odpowiadającej udziałowi właściciela książeczki w kosztach remontów nieruchomości wspólnej, ustalonego uchwałą wspólnoty mieszkaniowej lub uprawnionego organu spółdzielni mieszkaniowej – jest co najmniej równa tej wpłacie;
- poniesienie przez okres co najmniej 5 lat opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności pod warunkiem, że właściciel książeczki mieszkaniowej jest właścicielem lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, którego ta opłata dotyczyła.
Dodatkowo należy pokreślić, że w sytuacji braku możliwości realizacji jakiegokolwiek celu mieszkaniowego uprawniającego do ubiegania się o premię gwarancyjną, prawa do książeczki mogą być przekazane osobie bliskiej w rodzinie, która ma możliwość otrzymania premii. Książeczka może być przedmiotem cesji między: małżonkami (również rozwiedzionymi), rodzicami i dziećmi (również przysposobionymi i przysposobiającymi), dziadkami i wnukami, rodzeństwem rodzonym i przyrodnim oraz pomiędzy powinowatymi (macochą lub ojczymem i pasierbami). Istnieje również sposobność dokonania cesji książeczki na rzecz osoby z kręgu dalszej rodziny, tzw. cesja pośrednia. W tym przypadku konieczne jest udokumentowanie stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa pomiędzy kolejnymi (żyjącymi) zbywcami i nabywcami oraz przedłożenie dokumentów koniecznych dla przeprowadzenia cesji.
Ponadto właściciel książeczki może w każdej chwili uzyskać informację o wysokości zgromadzonego wkładu, należnych odsetek oraz ewentualnej premii gwarancyjnej. Osoba zainteresowana powinna złożyć w odpowiednim banku wniosek o wystawienie zaświadczenia o stanie zgromadzonych środków. Na zaświadczeniu będzie wskazany zgromadzony wkład, należne odsetki oraz ewentualna premia gwarancyjna, która będzie przysługiwała po spełnieniu warunków określonych w ustawie.
Trzeba wskazać, że książeczka mieszkaniowa może stanowić majątek spadkowy, a jej istnienie może zasadniczo wpływać na treść złożonego oświadczenia spadkowego. Warto upewnić się, czy nie dysponujemy przedmiotową książeczką i w razie jej odnalezienia słuszne jest dokonanie rejestracji w oddziale banku.
Po więcej porad z zakresu prawa gospodarczego serdecznie zapraszam pod numerem telefonu 608 499 096 lub adresem mailowym biuro@kancelariaszpak.pl.
r. pr. Marek Szpak
