Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, który błędnie ustalił, że w skład spadku wszedł wkład mieszkaniowy związany z lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego, podczas gdy dziedziczeniu podlegała wyłącznie wierzytelność z tytułu wkładu mieszkaniowego wynoszącego 15% kosztów budowy przypadających na lokal mieszkalny.
Okoliczności sprawy
Mężczyzna wnioskujący w 2009 roku o dokonanie działu spadku po zmarłym w 1977 roku ojcu określił, że w skład masy spadkowej wszedł udział w wysokości 1/2 wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu, na który przydział jego rodzice otrzymali w 1965 r. Z załączonych dokumentów wynikało, że w dacie przydziału tego lokalu rodzice wnioskodawcy wpłacili 15% kosztów jego budowy. Natomiast dopiero w 1998 roku w związku z przekształceniem prawa do lokalu z lokatorskiego na własnościowe matka wnioskodawcy uiściła wyliczoną wówczas należność tytułem dopłaty do wkładu mieszkaniowego. Wnioskujący o dział spadku mężczyzna domagał się przyznania prawa do lokalu mieszkalnego matce i jednocześnie zasądzenia na rzecz pozostałych spadkobierców stosownych spłat.
Orzeczenie sądu
Postanowieniem z dnia 4 listopada 2010 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie ustalił, że w skład majątku dorobkowego małżonków (rodziców wnioskodawcy) wchodzi wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego położonego w Warszawie, a w skład spadku po zmarłym ojcu wnioskodawcy 1/2 udziału w tym wkładzie mieszkaniowym. Sąd dokonał działu spadku wskazując, że od momentu śmierci spadkodawcy ustała wspólność majątkowa miedzy małżonkami, więc w zakresie dotyczącym majątku dorobkowego małżonków zastosowanie znalazły przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych i przyznał matce wnioskodawcy określoną kwotę stanowiącą udział w majątku dorobkowym oraz 1/3 udziału w majątku po zmarłym mężu, a jednocześnie nakazał jej w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia dokonania spłaty na rzecz wnioskodawcy zgodnie z jego żądaniem z uwagi na fakt przyznania jej prawa związanego z wkładem mieszkaniowym. Przedmiotowe orzeczenie stało się prawomocne, gdyż wnoszone przez matkę wnioskodawcy środki odwoławcze nie zostały uwzględnione.
Rażące naruszenie prawa
Z rozstrzygnięciem sądu rejonowego nie zgodził się Prokurator Generalny, kierując w niniejszej sprawie skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego. Zarzucił w niej sądowi orzekającemu rażące naruszenie prawa przez dokonanie błędnej, rozszerzającej interpretacji zakresu praw i obowiązków majątkowych zmarłego ojca wnioskodawcy, które z chwilą jego śmierci przeszły na spadkobierców.
Skarżący podkreślił, że wkład mieszkaniowy jest prawem ściśle związanym ze spółdzielczym prawem do lokalu i nie może być przedmiotem podziału – nie może samodzielnie istnieć dopóki istnieje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, zaś przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych jednoznacznie wskazują, że spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu i z nim związany wkład nie podlegają dziedziczeniu. W tym stanie rzeczy dziedziczeniu podlegać mogła wyłącznie wierzytelność z tytułu wkładu mieszkaniowego, tym samym wnioskodawcy i jego bratu jako spadkobiercom przysługiwało jedynie roszczenie o zapłatę określonej sumy tytułem spłaty od matki, bowiem to jej przypadło lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego i związany z nim wkład mieszkaniowy.
Prokurator Generalny zarzucił dodatkowo naruszenie zasady ochrony zaufania obywateli do państwa wynikającej z art. 2 Konstytucji RP oraz prawa do rzetelnej procedury sądowej wskazując, że sąd wydając zaskarżone orzeczenie nie dochował należytej staranności, naruszając w ten sposób prawo uczestników postępowania do właściwego działu spadku i podziału majątku dorobkowego w majątku nieruchomym pozostałym po zmarłym ojcu wnioskodawcy.
Zarzucając powyższe, skarżący wniósł o uchylenie postanowienia w całości.
Sąd Najwyższy uwzględnia skargę
Sąd Najwyższy podzielając zasadność argumentacji zawartej w skardze Prokuratora Generalnego zgodnie ze sformułowanym w niej wnioskiem, uchylił w całości zaskarżone postanowienie jako niezgodne z prawem i niesprawiedliwe, bowiem nie gwarantowało uczestnikom postępowania bezpieczeństwa prawnego, prawa do sądu i uzyskania ochrony przewidzianej w art. 45 ust 1 Konstytucji RP. Jednocześnie orzekł co do istoty sprawy, oddalając żądanie wnioskodawcy. Sąd Najwyższy stwierdził, iż w sprawie niniejszej na dzień otwarcia spadku nie było masy spadkowej, która mogłaby podlegać podziałowi, zaś wierzytelność z tytułu wkładu, jaka mogłaby przysługiwać wnioskodawcy uległa przedawnieniu jeszcze w 1989 roku.
źródło: www.gov.pl
W zakresie problematyki związanej z prawem spadkowym zapraszam do zapoznania się z artykułami:
- Dyspozycja z konta bankowego na wypadek śmierci
- W jaki sposób skutecznie ustalić majątek spadkowy?
- Jak skutecznie sporządzić testament?
- Przyjęcie i odrzucenie spadku
mec. Marek Szpak
