Odsetki w transakcjach finansowych

Odsetki stanowią koszt naliczany za używanie pożyczonego kapitału jego właścicielowi. Za standaryzowaną miarę tego kosztu w przeliczeniu na jednostkę kapitału i roczny czas użytkowania uznaje się stopę procentową.

Prokurator Generalny skierował do Sądu Najwyższego kolejne skargi nadzwyczajne od prawomocnych nakazów zapłaty wydanych w postępowaniach upominawczych przez Sąd Rejonowy w Bytomiu. Dotyczyły one uwzględnionych żądań pozwów, skierowanych przez dwa podmioty z branży finansowej, które w umowach zastrzegały odsetki na lichwiarskim poziomie.

Dotychczas Prokurator Generalny w trybie skargi nadzwyczajnej zakwestionował już 51 orzeczeń bytomskiego sądu rejonowego wydanych w tym zakresie.

Umowy pośrednictwa zawierane dla pozoru

Zaskarżone przez Prokuratora Generalnego nakazy zapłaty głównie swe źródła miały w umowach o pośrednictwo finansowe oraz umowach o udzielenie pożyczki, zawieranych przez dwa podmioty, które funkcjonowały na terenie Rudy Śląskiej i Bytomia. Sposób działania obu firm był podobny, ukierunkowany na wykorzystanie trudnego położenia zdesperowanych klientów. Przedkładana im do podpisu umowa o pośrednictwo finansowe, w rzeczywistości stanowiła umowę pożyczki gotówkowej kwot rzędu od 400 do 650 złotych, przy czym w treści umowy kwoty te nazywane były wynagrodzeniem za podjęcie działań w celu uzyskania pożyczki. Dodatkowo postanowienia umowne przewidywały odsetki za brak wpłaty „wynagrodzenia” w oznaczonym terminie w wysokości 20 złotych za każdy dzień zwłoki.

W kilku przypadkach powstałe zobowiązania wynikały z umów pożyczek gotówkowych, w których koszt uzyskania pożyczki np. w kwocie 500 złotych był obliczany na 150 złotych. Tym samym pożyczkobiorca zobowiązywał się do spłaty w terminie miesiąca łącznej kwoty 650 złotych, a w przypadku przekroczenia tego terminu, do zapłaty 20 złotych odsetek za każdy dzień opóźnienia.

Lichwiarskie odsetki ukryte w „odszkodowaniu”

W dwóch natomiast przypadkach umowy pożyczki gotówkowej w wysokości 500 złotych każda, zawartych na okres 30 dni, oprócz kosztów pożyczki, obliczonych na 150 złotych, zamiast odsetek umownych przewidywały odszkodowanie w wysokości 150 złotych miesięcznie w przypadku niedokonania spłaty należności w terminie (tj. 360% w skali roku).

Dotkliwe następstwa sądowych nakazów zapłaty

Sąd Rejonowy w Bytomiu uwzględniający powództwa obu przedsiębiorców, w sukcesywnie wydawanych orzeczeniach, obligował pozwanych do zapłaty wynikających z pozwów należności głównych wraz z odsetkami umownymi czy też naliczonym odszkodowaniem, przy czym sąd nie weryfikował zapisów poszczególnych umów stanowiących podstawę roszczenia, w szczególności w odniesieniu do naliczonych odsetek czy kwoty odszkodowania za opóźnienie w spłacie, które wielokrotnie przekraczały ustawowo określoną maksymalną wysokość.

Następstwem tego były wdrażane na wniosek powodów postępowania egzekucyjne, w toku których komornicy bądź już wyegzekwowali astronomiczne w porównaniu do należności głównej kwoty zaległości albo prowadzą do chwili obecnej postępowania, w których saldo zadłużenia jest bardzo wysokie.

W dramatycznej sytuacji znalazł się mieszkaniec Zabrza, który w styczniu 2007 roku zawarł umowę o pośrednictwo finansowe i otrzymał „do ręki” 400 złotych. W jego przypadku komornik wyegzekwował już ponad 37.000,00 złotych, przy czym do spłaty na chwilę obecną pozostało jeszcze ponad 90.000,00 złotych.

Wobec mieszkańca Mikołowa, który w listopadzie 2006 roku potwierdził wykonanie takiej samej umowy dotyczącej kwoty 400 złotych, komornik nadal prowadzi postępowanie egzekucyjne, choć wyegzekwował już na rzecz wierzyciela 30.000,00 złotych. W podobnej sytuacji znalazła się także mieszkanka Piekar Śląskich, która 19 lutego 2007 roku pożyczyła od przedsiębiorcy z Bytomia 500 złotych. W prowadzonym z wniosku wierzyciela począwszy od 2007 roku postępowaniu egzekucyjnym komornik wyegzekwował już kwotę ok. 35.000,00 złotych, jednak do spłaty pozostało jeszcze ponad 91.000,00 złotych z tytułu samych odsetek.

Sąd Najwyższy zbada sprawy

Prokurator Generalny ocenił, że wywiedzenie skarg nadzwyczajnych od wydanych w tych sprawach przez bytomski sąd nakazów zapłaty jest konieczne dla zapewnienia zgodności orzeczeń z zasadą demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. W sprawach tych doszło bowiem do naruszenia zasady zaufania do państwa i jego organów, a zwłaszcza sądu, który procedował w sposób niewłaściwy, błędnie uznając za zasadne roszczenia powodów w zakresie dotyczącym wysokości żądanych odsetek, choć już pobieżna lektura uzasadnień kolejno kierowanych przez przedsiębiorców pozwów wskazywała, że odsetki umowne w takiej wysokości czy roszczenia dotyczące odszkodowania były oczywiście bezzasadne, a zgłaszane w tym zakresie żądania, jako sprzeczne z przepisami prawa materialnego, nie zasługiwały na uwzględnienie. Zdaniem skarżącego, w tych przypadkach wydanie nakazów zapłaty przez sąd było niedopuszczalne.

Naruszone konsumenckie prawa pozwanych

Skarżący podkreślił, że do obowiązku sądu należało zweryfikowanie żądań powoda w odniesieniu do okoliczności faktycznych wynikających z pozwów oraz załączonych doń dokumentów, dokonanie w szczególności analizy czy sprawy te mają charakter konsumencki, a następnie w efekcie prawidłowego badania, skierowanie ich na rozprawy w celu szczegółowego wyjaśnienia powstałych wątpliwości – tego niestety w żadnej z przeanalizowanych spraw sąd orzekający nie uczynił.

Prokurator Generalny podniósł, że wszyscy pozwani mieli pełne prawo oczekiwać od Państwa respektowania przepisów prawa, obligujących sąd do rzetelnej kontroli z urzędu umów zawartych przez nich z powodami, którzy zawodowo zajmowali się pośrednictwem finansowym i sprawdzenia czy warunki zastrzeżone w umowach były zgodne z przepisami prawa, jak i z dyrektywą zasady swobody umów oraz zasadami współżycia społecznego. Mimo, że określone przez powoda w każdym z przypadków odsetki umowne rażąco przekraczały limit odsetek maksymalnych, sąd orzekający nie powziął jakichkolwiek wątpliwości i zdecydował o wydaniu nakazów zapłaty z rażącym naruszeniem prawa.

Usankcjonowanie w ten sposób odsetek na lichwiarskim poziomie było niewątpliwie sprzeczne z celem zawartych umów, którym okazało się w każdym z zakwestionowanych przypadków nadmierne wzbogacenie po stronie pożyczkodawców i faktyczne doprowadzenie dłużników do sytuacji, w której spełnienie zobowiązań stało się niemożliwe.

Wnioski o wstrzymanie wykonania zaskarżonych nakazów

Prokurator Generalny w każdej ze skierowanych skarg nadzwyczajnych złożył wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bytomiu. Jednocześnie w odniesieniu do przywołanych powyżej przypadków, w których nadal prowadzone są przez komorników czynności egzekucyjne zasądzonych należności, skierowano stosowne wnioski o wstrzymanie wykonania zaskarżonych nakazów zapłaty do czasu ukończenia poszczególnych postępowań ze skarg nadzwyczajnych z uwagi na grożące pozwanym niepowetowane szkody i w dwóch przypadkach takie orzeczenia już zostały wydane.

źródło: www.gov.pl

W zakresie problematyki cywilnej zapraszam do zapoznania się z artykułami:

mec. Marek Szpak

Poinformuj znajomych

Inne artykuły na blogu

Czym jest weksel inwestycyjny?

Coraz częściej weksle inwestycyjne przedstawiane są jako atrakcyjna i bezpieczna alternatywa dla lokowania pieniędzy przez inwestorów indywidualnych. Dla przedsiębiorców jest to nowy sposób na pozyskiwanie kapitału od inwestorów bez konieczności ubiegania się

Więcej...

Czym jest „rolowanie” pożyczek?

Przez tzw. „rolowanie” pożyczek rozumie się sytuację, w której podmioty finansowe naprzemienne udzielają konsumentom pożyczek celem spłaty pierwotnego zadłużenia. Czy to dozwolone? UOKiK podjął działania po skargach i sygnałach od konsumentów, którzy skorzystali